Isaac i e Obispu di Cartagena (1826)

Notanan di López Penha

Moseh de Daniel López Penha (1784 - 1854) a skirbi historia di un famia den 1826. Den e dokumento aki el a detayá e bida di hopi di su tionan. Un historia tabata tokante su tio Isaac kende a nase 277 aña pasá den Amsterdam den di diesdos luna di 5508 den e kalènder hudiu. E tio a nabegá direkshon di Kòrsou ora ku e tabatin 21 aña i a noufragá na kosta di Cartagena, Colombia.

Esaki ta un historia di bida real di su tio su amistat ku e obispu lokal.

Lopez Penha su manuskrito a keda produsí ku e amabilidat i pèrmit di David Serphos kende ta un desendiente di e famia.

Lopez Penha Manuscript reproduced by kind permission of David Serphos.

Isaac i e Obispu di Cartagena (1826)

Hopi tempu pasá, un hòmber hudiu yamá Isaac a nabegá riba oséano atlántiko. Ku solamente un buki ku kaft di kueru i su soño pa un kas nobo. El a biaha for di leu – di e siudat yen di moveshon ku ta Amsterdam pa e kalor di Karibe kaminda e tabatin speransa pa forma su famia ku su kerida kasá Ribca. E tabata sperando nan promé yu i Isaac a primintí Ribca ku nan lo yega e isla di Kòrsou promé ku e chikitín nase.

Pero e laman tabatin su mes plannan.

Un anochi un tormenta ku mesun forsa ku un bestia ku ta grita a sali for di oséano. E olanan a bati kibra, zona duru i benta nan barku manera un blachi di mata den bientu. E tormenta a dura basta ora. Isaac a tene su kasá riba e olanan. I su kasá a tene e buki ku kaft di kueru di Isaac.

Ora e tormenta a yega su final, Isaac i Ribca a haña nan mes pafó di e siudat ku yama Cartagena na kosta di Colombia. Ora ku Isaac a habri su wowonan, el a mira un figura masha haltu den un bata kòrá. Tabata Obispu di Cartagena, un hòmber ku ta tin outoridat riba e pais.

Durante shete dia i sheta anochi, Isaac i Ribca a sosegá nan kurpa bou di dak di Obispu. E dianan ei e Obispu a dediká na lesa e buki chikí di Isaac, ku su wowonan birando mas grandi di asombro miéntras e ta deskubrí e sabiduría ku e buki tin.

Finalmente, e Obispu a papia.

“Mi a lesa bo buki,” el a bisa. “E ta papia di e Gran Chispa di Kreashon, di bondat i hustisia, di e manera di un bon hòmber. Uni bo mes na mi fe, Isaac, i mi ta hasi bo gobernador di e pais aki.”

Isaac a smail I a sakudí su kabes. “Mi no por,” el a kontestá. “Nos ta na kaminda pa bai serka nos famia na Kòrsou.”

E Obispu su wowonan a bira chikí i un smail a aparesé riba su kara. “E orei laga mi hasi bo un pregunta pa wak ken su sabiduria ta mas tantu,” el a bisa. “Si bo kontestá bon, bo por bai liber. Pero si bo faya, bo ta keda aki i sirbi e iglesia.”

E Obispu a lèn dilanti. “Bo tin deseo di libertat. Kiko ta libertat?”

“E pregunta ei tin un kontesta kla,” Isaac a kontestá. “Libertat,” El a wak e laman via di e bentana patras di e Obispu, “ta e abilidat pa un persona kana su mes kaminda.”

E Obispu su kara a sera, pensando riba Isaac su palabranan. “Pero seguridat no ta un sorto di libertat? Bida sin preokupashon no ta un libertat? Nos por ofresé bo esei aki na Cartagena.”

Isaac a smail, “E por parse asina, pero esei no ta libertat real. Libertat real ta bini di paden. E ta bai pa bo por tuma bo mes desishonnan, pa sigui bo kurason, i pa mantené bo promesanan. Niun hende no por duna bo e kalidat di libertat ei – ta un regalo ku bo ta duna bo mes.”

E Obispu a keda ketu pa un ratu largu. Despues el a hala rosea pisá. “Bo tin rason,” el a bisa ku bos abou. “Libertat no ta algu ku mi por duna bo. E ta di bo kaba.”

Asin’ei e Obispu a bisa sí ku kabes i atmití su derota. “Bo a gana, Isaac," el a bisa ku un smail. “Mi no por keda ku un hòmber ku ta kana ku asina tantu sabiduria.”

E anochi ei, bou di luna yen, e Obispu a guia Isaac i su kasá pa un barku hulandes ku a nabegá bai Kòrsou bèk. Promé ku nan a sali, el a duna Isaac e buki ku kaft di kueru huntu ku tres buki di regalo ku el a saka for di su biblioteka personal.

Ora Isaac ku Ribca a nabegá riba laman un biaha mas, e laman tabata kalmu, i nan a brasa otro fuertemente. Djis un par di dia promé ku nan a yega nan isla bèk, Ribca a duna lus na un yu muhé bunita. “Bo ta nos lus,” Isaac a bisa ku bos abou. El a duna e beibi e nòmber Herut ku ta nifiká libertat.

Apesar di tur kos, bida tin ora tin un smak amargo. Ribca ku tabata muchu debil di e biahe, a fayesé djis despues di a duna lus. Isaac su kurason tabata yen di tristesa, pero el a lora Ribca den un paña di bela i a primintí un despedida na pas asina ku nan yega Kòrsou.

Kumpliendo ku su palabra, Isaac a reuní ku su famia na Kòrsou i a hiba Ribca su último lugá di sosiegu na Santana Beth Haim. E santana aki tabata e lugá di sosiegu sagrado di nan antepasadonan na Willemstad. E ruman parti di mama di Baruch Spinoza ku yama Ribca Spinoza, tambe ta sosegá na Santana Beth Haim. Ribca Spinoza a fayesé den aña 1695. Na Santana Beth Heim tambe ta sosegá Jahacob Alvares Carrea, un asistente di Malago Eliau Lopez, Rabbi Mayó di Kòrsou. Jahacob Alvares Carrea a fayesé den aña 1714.

Anto asina den aña 1826, 57 aña despues ku Isaac su barku a noufragá na kosta di Cartagena, su subrino, Moseh de Daniel López Penha a skirbi tokante su aventuranan.

E muzik

ku ta bati den muraya

Go